کد مطلب:31616 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » اعتقادات

با توجه به آية 165 آلعمران، چرا خداوند ميفرمايد: هر مصيبتي كه بر مؤمنان وارد ميشود از خودشان است، در حالي كه گفته ميشود: مصائب، باعث بالا بردن مقام انسان است و يا امتحان الهي است؟

چندنكته، شايان ذكر است:

1. آية فوق (آلعمران،165)در مورد جريان بعد از جنگ اُحد و شكست مسلمانان و كشته شدن حدود هفتاد تن از آنان است; ميپرسيدند: اگر ما بر حق هستيم، چرا شكست خورديم؟! خداوند، شكست آنان را به خاطر تفرقه و سستي و اطاعت نكردن از فرماندهي و حرص بر جمعآوري غنايم، از سوي خودشان، بيان كرده و ميفرمايد: قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنفُسِكُم; بگو: از ناحيه خودِ شما است ]كه در ميدان جنگ احد، با دستور پيامبر خدا مخالفت كرديد[. در واقع رفتار خودشان، باعث پديد آمدن چنان مصيبتي شد.(ر.ك: ترجمه تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ترجمه محمد رضا صالحي كرماني و سيد محمد خامنه، ج 4، ص 106، بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي.)

در بينش الهي، همه چيز مخلوق خدا است و خداوند همه چيز را نيك و زيبا آفريده است; أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَه(سجده،7) و ناملايمات و گرفتاريها، اوّلاً، در اثر دست نيافتن به كمالات است ثانياً: آن چه سبب محروميت از اين كمالات و خيرات ميباشد، كردار فرد يا جامعه است كه قرآن در آيات بسياري به آن اشاره فرموده. ]ملاحظه كنيد: (نسأ،62) (قصص،47) (شوري،48) (روم،36)[ و در آياتي، تصريح ميفرمايد كه وجود برخي از ناملايمات و مصيبتها، در اثر گناهان و اعمال زشت مردم است. ]ملاحظه كنيد: (زمر،51) (مائده،49) (نور،63).[ خداوند ميفرمايد: هر مصيبتي به شما رسد، به خاطر اعمالي است كه انجام دادهايد و بسياري را نير عفو ميكند.(شوري،30) البته روشن است كه نيكيها و سختي و مصيبتهايي كه به انسان ميرسد، همگي به اذن خدا و در مدار مقدّرات حكيمانه خداوند است. ]ملاحظه كنيد: (تغابن،11) (حديد،22) (توبه،51و120) (آلعمران،165)[(ر.ك: تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 4، ص 21، دارالكتب الاسلامية.)

3. خداوند حكيم، در جهان آفرينش، داراي سنّتها و قوانين پايداري است كه از جمله آنها، سنّت امتحان است و در موارد گوناگوني انسانها را آزمايش ميكند كه يكي از آن موارد، امتحان به مصائب است، كه در صورت موفقيت در آزمون الهي، رتبه و مقام انسان بالاتر ميرود و باعث تكامل او ميشود، ]ملاحظه كنيد: (بقره،155) (ملك،2) (كهف،70) (محمد،31) (آلعمران،154)[ حتي انبيأ الهي نيز از اين آزمايش، معاف نخواهند بود. و قرآن از آزمايش انبيايي همچون حضرت ابراهيم و داوود و سليمان: ياد كرده است.]ملاحظه كنيد: (بقره،124) (ص،24) (نمل،40)[

و اين آزمون الهي فقط با مصائب نيست، بلكه خداوند با نيكيها وسختيها، با مالها، جانها، فرزندان و دادههاي مادي نيز انسان را ميآزمايد و ميفرمايد: وَ بَلَوْنَـَهُم بِالْحَسَنَـَتِ وَالسَّيِّ ?‹َاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ;(اعراف،168) و آنها را با نيكيها و بديها آزموديم، شايد بازگردند.]ملاحظه كنيد: (انبيأ،35) (طه،131) (آلعمران، 186) (انفال،28)[

بنابراين، برخي از مصيبتها، جنبه آزمايشي و برخي ديگر جنبه مجازاتي دارد و پارهاي از مصائب از هر دو جنبه ممكن است برخوردار باشد، يعني در ضمن اين كه مجازاتي براي فرد يا جامعه است، آزمايشي است كه آيا در اثر آن بلاها، به سوي حق باز ميگردند و يا به راه باطل خود ادامه ميدهند؟

4. گاهي مصايب و مشكلاتي كه دامنگير انبيأ و ائمه معصومين: ميشود، براي بالا رفتن مقام و منزلت و يا آزمايش آنان است; چون گناهي ندارند تا در اثر آن به مصيبتي (مجازاتي) دچار شوند.(ر.ك: تفسيرالميزان، علامه طباطبايي;، ج 18، ص 60، انتشارات اسماعيليان.) از همين رو، در حديثي از امام عليميخوانيم: اِن البلاء للظّالم أدب و للمؤمن امتحان و للأنبيأ درجة; بلا، براي ستمگر تأديب و براي مؤمن امتحان و براي پيامبران مقام و درجه است. و يا در حديثي ديگر از امام صادقحضرتش در پاسخ از آية هر مصيبتي به شما ميرسد، دستاورد خود شماست(شوري،50) فرمودند: آيا ميپنداري آنچه بر سر علي و خاندان او آمد دستاورد خودشان بود؟ در حالي كه آنان پاك و معصوم بودند... خداوند اولياي خود را بي آن كه گناهي كرده باشند، به مصائب گرفتار ميسازد تا به اين وسيله پاداششان دهد.(ميزان الحكمة، محمد محمدي ري شهري، ترجمه حميد رضا شيخي، ج 2، ص 583، ح 1959 و 1962، دارالحديث.) افزون بر اين كه آية 120 سورة توبه نيز دلالت بر اين دارد كه مصيبتهايي را كه انسان در راه خدا ميبيند، بهرهمند از پاداش الهي خواهد بود.

چكيده سخن اين كه: مصائب و گرفتاريها، چند قسمند، قسمي مجازاتي و قسمي آزموني و بعضي براي تكامل و پاداش الهي.